درمان با ید رادیواکتیو 131I (ید درمانی)
ید رادیواکتیو یک روش درمان پزشکی هسته ای که برای پرکاری تیروئید کاربرد دارد و همچنین ممکن است برای درمان سرطان تیروئید نیز مورد استفاده قرار گیرد. هنگامی که مقدار کمی ید رادیواکتیو (یک ایزوتوپ ید که اشعه ساطع می کند) بلعیده می شود، از طریق جریان خون به غده تیروئید می رسد و در آن جذب می شود. سپس توسط غده تیروئید تغلیظ می شود و شروع به از بین بردن سلول های غده می کند. پزشک در مورد اقدامات احتیاطی لازم در برابر اشعه و این که چه موقع مصرف داروهای ضد تیروئید را متوقف کنید به شما دستورات لازم را می دهد.
درمان با ید رادیواکتیو (131I) چیست و چگونه استفاده می شود؟
ید رادیواکتیو (131I) که همچنین به آن رادیو آیودین نیز گفته می شود درمانی برای پرکاری تیروئید است. پرکاری تیروئید می تواند در اثر بیماری گریوز ایجاد شود، که در آن کل غده تیروئید بیش فعال است و یا ندول های داخل غده تیروئید که در تولید بیش از حد هورمون تیروئید بسیار فعال شده اند. پزشکی هسته ای از مقادیر کمی مواد رادیواکتیو برای تشخیص، ارزیابی یا معالجه انواع بیماری ها استفاده می کند.
این بیماری ها شامل انواع مختلفی از سرطان ها، بیماری های قلبی، دستگاه گوارش، غدد درون ریز یا عصبی و سایر ناهنجاری ها می باشند. از آن جایی که روش های پزشکی هسته ای می توانند فعالیت مولکولی را مشخص کنند، این توانایی را دارند که بیماری را در مراحل ابتدایی خود شناسایی کنند. آن ها همچنین می توانند نشان دهند که آیا بیمار به درمان پاسخ می دهد یا خیر. تیروئید غده ای در گردن است که دو هورمون تولید می کند که همه جنبه های متابولیسم بدن را تنظیم می کند، یعنی فرایند شیمیایی تبدیل مواد غذایی به انرژی.
هنگامی که غده تیروئید پرکار است، این هورمون ها را بیش از حد تولید می کند و باعث افزایش بی رویه در متابولیسم بدن می شود. ید رادیواکتیو(131I) ، ایزوتوپ ید که اشعه ساطع می کند، برای اهداف پزشکی استفاده می شود. هنگامی که مقدار کمی از ید رادیواکتیو بلعیده می شود، از طریق دستگاه گوارش به جریان خون وارد می شود و توسط غده تیروئید از خون جذب و در آن جا تغلیظ می شود، جایی که شروع به از بین بردن سلول های غده تیروئید می کند.
اقدامات لازم جهت انجام ید درمانی:
- شب قبل از ید درمانی نباید غذا بخورید یا مایعات بنوشید.
- اگر داروهای ضد تیروئید مصرف می کنید، باید بسته به نوع دارو سه تا چهارده روز قبل از شروع درمان مصرف آن ها را متوقف کنید.
- پس از درمان با ید رادیواکتیو شما قادر خواهید بود به خانه برگردید، اما باید از طولانی شدن تماس نزدیک با افراد دیگر به ویژه زنان باردار و کودکان کوچک جلوگیری کنید.
- مقداری از ید رادیواکتیو که در بدن جذب نشده است، به طور معمول طی دو روز اول پس از درمان از طریق ادرار از بدن خارج می شود.
- مقادیر کمی از رادیودارو از طریق بزاق، عرق، اشک، ترشحات واژن و مدفوع دفع می شود.
- در صورت بارداری یا احتمال آن به تکنسین مرکز پزشکی هسته ای اطلاع دهید.
- اگر کار یا فعالیت های روزانه شما با تماس های طولانی با کودکان کوچک یا زنان باردار همراه است، بایستی چند روز پس از درمان خود منتظر بمانید پیش از اینکه بتوانید این فعالیت ها را از سر بگیرید.
- بیماران دارای فرزند شیرخوار در خانه باید مراقبت های لازم از کودک خود را برای چند روز اول بعد از درمان به شخص دیگری بسپارند.
- تیم درمانی شما لیستی از اقدامات احتیاطی دیگر را برای پیگیری درمان با ید رادیواکتیو به شما می دهد.
دستورالعمل های زیر با کمیسیون تنظیم مقررات هسته ای مطابقت دارد:
- در صورت امکان از امکانات توالت اختصاصی استفاده کرده و پس از هر بار استفاده سیفون را بکشید.
- روزانه حمام کنید و مرتباً دست های خود را بشویید.
- مقدار بیشتری مایعات بنوشید.
- از وسایل غذاخوری یکبار مصرف استفاده کنید یا ظروف خود را جدا از دیگران بشویید.
- به تنهایی بخوابید و از تماس نزدیک طولانی مدت در سه یا چهار روز پس از ید درمانی خودداری کنید. دوره های کوتاه تماس نزدیک مانند دست زدن و بغل کردن مجاز است.
- ملافه، حوله و لباس خود را هر روز به طور جداگانه بشویید. تمیز کردن ماشین لباسشویی بین این شستشوها لازم نیست.
- غذای دیگران را که نیاز به کار طولانی مدت با دست های برهنه دارد، آماده نکنید.
- اگر در حال شیردهی هستید ، باید چند روز قبل از آن شیردهی را متوقف کنید تا اطمینان حاصل شود که تولید شیر نیز متوقف شده است.
- شما باید از شش ماه تا یک سال پس از درمان از بارداری خودداری کنید.
- باید جتما مطمئن شوید که قبل از دریافت ید رادیواکتیو باردار نیستید.
- بسیاری از مراکز در 24 ساعت قبل از ید درمانی به تمام خانم ها در سنین باروری که برای جلوگیری از بارداری اقدام به انجام عمل جراحی نکرده اند، آزمایش بارداری درخواست می کنند.
- به بیمارانی که بلافاصله پس از درمان با ید رادیواکتیو نیاز به مسافرت دارند، توصیه می شود که یک گواهی درمان را از پزشک معالج خود تهیه کنند.
- دستگاه های تشخیص تشعشع مورد استفاده در فرودگاه ها ممکن است نسبت به میزان تابش موجود در بیماران تا سه ماه پس از درمان با ید رادیواکتیو حساس باشند.
- بسته به میزان رادیواکتیویته در طول درمان، متخصص غدد درون ریز یا مسئول ایمنی پرتودرمانی ممکن است اقدامات احتیاطی را تا چند هفته بعد از درمان توصیه کند.
- در بیمارانی که باردار هستند، رادیوایودین درمانی استفاده نمی شود.
- بسته به مرحله بارداری، ید رادیواکتیو داده شده به مادر ممکن است به غده تیروئید کودک آسیب برساند.
- هنگامی که مادر شیردهی انجام دهد، ید رادیواکتیو می تواند از طریق شیر مادر به کودک برسد.
- اکثر پزشکان احساس می کنند که این روش نباید در خانم هایی که شیر می دهند استفاده شود مگر این که آن ها مایل به متوقف کردن شیر دادن به نوزاد خود باشند.
- همچنین توصیه می شود حداقل شش تا 12 ماه پس از درمان با ید رادیواکتیو بارداری به تأخیر بیفتد.
درمان چگونه انجام می شود؟
درمان پرکاری تیروئید تقریباً همیشه به صورت سرپایی انجام می شود زیرا دوز مورد نیاز نسبتاً کم است. ید رادیواکتیو در یک دوز واحد، به صورت کپسول یا مایع بلعیده می شود و به سرعت پس از جذب در دستگاه گوارش وارد جریان خون می شود. سپس توسط غده تیروئید برداشت و تغلیظ می شود و شروع به از بین بردن سلول های غده تیروئید می کند. اگرچه رادیواکتیویته ناشی از این درمان مدتی در تیروئید باقی می ماند، اما در طی چند روز بسیار کاهش می یابد. تأثیر این درمان بر روی غده تیروئید معمولاً بین یک تا سه ماه طول می کشد و حداکثر تاثیر آن سه تا شش ماه پس از درمان رخ می دهد. معمولاً یک دوز واحد در درمان پرکاری تیروئید موفقیت آمیز است. با این حال، به ندرت، به درمان دوم نیاز است و به ندرت ممکن است به یک درمان سوم نیاز باشد.
آیا این درمان با عوارض جانبی همراه است؟
بیماران ممکن است بعد از درمان با ید رادیواکتیو مشابه گلو درد، درد در تیروئید را تجربه کنند. شما باید از پزشک خود بخواهید در صورت بروز این عارضه، یک مسکن برای درمان این درد تجویز کند. بسیار محتمل است که با این روش مقداری یا بخش عمده غده تیروئید از بین برود. از آن جا که هورمون های تولید شده توسط تیروئید برای سوخت و ساز بدن ضروری است، بنابراین اکثر بیماران به دنبال این روش باید قرص تیروئید را برای بقیه عمر خود مصرف کنند. قرص های تیروئید ارزان است و به طور معمول به بیماران توصیه می شود که روزانه یک عدد مصرف کنند. در اصل هیچ عوارض جانبی دائمی دیگری در این روش وجود ندارد.